Δεν μπορεί να σπαταλιούνται παραγωγική γη και οι κορυφές των βουνών μας για να πουλάνε κάποιοι ενέργεια από ΑΠΕ στη Γερμανία και στην Αυστρία... Όσον αφορά την Οίτη, θα είναι τεράστιο έγκλημα αν προχωρήσουν τα σχέδια για την εγκατάσταση ανεμογεννητριών στο βουνό των λουλουδιών...
Ομιλία στο Δήμο Λαμίας
English Version Also Available
Ο Στέφανος Σταμέλλος ζει στη Λαμία με καταγωγή από τα Άγραφα και συγκεκριμένα τα Πετράλωνα Ευρυτανίας. Είναι πτυχιούχος του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και εργάστηκε στον ΟΤΕ. Λάτρης των βουνών και της ορειβασίας, έχει ανέβει σε πολλές κορυφές στην Ελλάδα και το Εξωτερικό, ενώ είναι και αθλητής δρομέας μεγάλων αποστάσεων και ιδιαίτερα του ορεινού τρεξίματος. Τις τελευταίες 4 δεκαετίες είχε και έχει έντονη πολιτική και κοινωνική δραστηριότητα σε τοπικούς και πανελλαδικούς φορείς και Κινήσεις Πολιτών στο χώρο της πολιτικής και κινηματικής οικολογίας και της αυτοδιοίκησης και έχει διατελέσει Δημοτικός Σύμβουλος. Πολυγραφότατος, κείμενα του έχουν δημοσιευτεί σε διάφορα ΜΜΕ, ενώ παράλληλα ασχολείται με το βιβλίο - έχει εκδώσει πέντε βιβλία από τις εκδόσεις Σ.Ι.ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ : «Από τον Παγασητικό έως τον Αμβρακικό, ένα οδοιπορικό στα πρώτα σύνορα της Ελλάδας» (2018), το αυτοδιοικητικό «Λαμία 1991-2018 προτάσεις – παρεμβάσεις. Όσα δεν πήρε ο άνεμος του χρόνου» (2019), το «Στο δρόμο για την Πυθία: Άγραφα – Καρπενήσι – Δελφοί, το Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε4» (2019), το «Σημειώσεις Λευκώματος 2019 – 2020, οι πικέτες του Διογένη» (2021) και την ποιητική συλλογή «Στη σκιά της παπαρούνας» (2022). Δημιουργός και διαχειριστής του ιστότοπου http://www.e-ecology.gr, από τους πρώτους του είδους στην Ελλάδα, όπου δημοσιεύει κείμενα και άρθρα σχετικά με την οικολογία, το περιβάλλον, την ποιότητα ζωής και την ορειβασία. Διαχειρίζεται επίσης και άλλες ιστοσελίδες, που αναλύουν τα οικολογικά και περιβαλλοντικά προβλήματα της περιοχής της Φθιώτιδας και όχι μόνο.
Αντώνης Πετρόπουλος - Ecoclub.com: Έχετε το χάρισμα να γράφετε και ωραία και πολλά, από πολιτικές παρεμβάσεις και τεκμηριωμένες προτάσεις μέχρι ιστορικά και λαογραφικά άρθρα, ενώ τα τελευταία χρόνια συγγράφετε και βιβλία, ήδη πέντε. Τι είναι αυτό που σας ωθεί περισσότερο να γράφετε; Να ενδιαφερθούν οι αδιάφοροι, να κατανοήσουν οι ενδιαφερόμενοι ή και κάποια προσωπική, εσωτερική αναζήτηση; Συγκεκριμένα, τι σας ώθησε να συγγράψετε το πρώτο σας βιβλίο «Από τον Παγασητικό έως τον Αμβρακικό, ένα οδοιπορικό στα πρώτα σύνορα της Ελλάδας»;
Στέφανος Σταμέλλος: Ειλικρινά θέλω να σας ευχαριστήσω για τη φιλοξενία στο περιοδικό σας. Είναι ιδιαίτερη τιμή για μένα. Η αλήθεια είναι ότι θεωρώ τον εαυτό μου ενεργό πολίτη∙ κι αυτό με «σπρώχνει» διαρκώς στο να εκφράζω τις απόψεις μου και τις σκέψεις μου δημόσια και με κάθε τρόπο. Ειδικά σήμερα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που έχουν αντικαταστήσει τις πικέτες του Διογένη στην αρχαία Αθήνα, βοηθάνε τα μέγιστα. Λίγο οι αγωνίες, λίγο οι ανησυχίες, λίγο οι εσωτερικές ανάγκες και η καθημερινότητα που βιώνουμε, με κάνουν πολλές φορές «να βγαίνω στα κεραμίδια» με κείμενα, καταγγελίες και προτάσεις.
Το πρώτο βιβλίο ...προέκυψε, όπως λέμε. Δεν είχα σκεφθεί ποτέ στο παρελθόν ότι θα μπορούσα να γράψω και να εκδώσω βιβλίο. Το θεωρούσα ένα βουνό. Κάνοντας όμως αυτό το Οδοιπορικό στα πρώτα σύνορα της Ελλάδας, αυτά του 1832, άρχισα να γράφω και να αναρτώ τις εμπειρίες μου, μαζί με τα ιστορικά και τα άλλα στοιχεία, στο Facebook. Τότε ήταν που κάποιοι φίλοι, μεταξύ σοβαρού και αστείου, μου πρότειναν να τα κωδικοποιήσω όλα αυτά σε βιβλίο. Κι έτσι προέκυψε. Το ίδιο το βιβλίο, θα μπορούσε να πει κανείς, είναι μια περιγραφή με αφηγηματικό τρόπο ενός οδοιπορικού 11 ημερών από τον Παγασητικό έως τον Αμβρακικό στα πρώτα σύνορα του σύγχρονου ελληνικού κράτους, στα χνάρια του προ-προπάππου μου, του ΣταμελοΓιώργη του ληστή! Περιλαμβάνει στοιχεία ιστορικά κατά κύριο λόγο, αλλά και πολιτιστικά, λαογραφικά, ορειβατικά – πεζοπορικά, φυσιολατρικά και πολλά πολλά προσωπικά συναισθήματα. Στοιχεία που αντλήθηκαν από τα πρακτικά Συνεδρίων, όπως της Φιλάρχαιου Εταιρείας Αλμυρού και το Συνέδριο της Φθιωτικής Ιστορίας, αλλά κυρίως από το διαδίκτυο, προσωπικές μαρτυρίες, αλλά και στοιχεία που συγκεντρώθηκαν κατά τη διάρκεια του οδοιπορικού σε «ζωντανή σύνδεση» με τα τότε σύνορα, και προσωπικές εμπειρίες. Το βιβλίο αναφέρεται σε μια όχι και τόσο φωτισμένη περίοδο της νεότερης ελληνικής ιστορίας, αυτή των πενήντα χρόνων 1832 – 1881, γκρίζα ιστορική περίοδο, όπως μου αρέσει να την ονομάζω, με τον ιδιαίτερο ρόλο των Μεγάλων Δυνάμεων, κάτι ανάλογο μ’ αυτά που συμβαίνουν σήμερα και συνέβησαν στα 200 αυτά χρόνια από την απελευθέρωση.
Αντώνης Πετρόπουλος: Καθώς αναμένεται να παγώσουμε αυτό το χειμώνα, πέρα από τον Πόλεμο, αρκετοί καταριούνται και το χρηματιστήριο ενέργειας και αυτούς που το σχεδίασαν και ενδεχομένως κερδοσκοπούν με αφορμή την Κλιματική Κρίση. Αρκετοί ήδη νοσταλγούν και τον 'πατροπαράδοτο' αλλά καρκινογόνο Λιγνίτη. Υπάρχει τελικά τρόπος να ζεσταθούμε και οικολογικά και φθηνά, και ποιος είναι αυτός; H Γεωθερμία; Η Πυρηνική Ενέργεια που η ΕΕ βάφτισε 'πράσινη' εσχάτως; φωτοβολταϊκά σε κάθε κτίριο και στέγη, πέλετς από κουκούτσια ελιάς, ενεργειακές κοινότητες, αυτοπαραγωγή σε επίπεδο Δήμου, καλές και επιδοτούμενες μονώσεις, ή απλά να βάλουμε ...δεύτερο πουλόβερ όπως πρότεινε ο κος Σόιμπλε;
Στέφανος Σταμέλλος: Θα συμφωνούσα, αν ο κ Σόιμπλε ήθελε να τονίσει ότι πρέπει οι κοινωνίες να έχουν στο μυαλό τους την εξοικονόμηση ενέργειας και όχι σπατάλες. Σπατάλες όμως δεν κάνει η λαϊκή οικογένεια, αυτό πρέπει να το ξεκαθαρίσουμε. Μπορούν να περιοριστούν οι σπατάλες στο επίπεδο των εχόντων, στο επίπεδο δημοσίων υπηρεσιών, δήμων κλπ, αλλά και όλοι μας μπορούμε να περιορίσουμε την κατανάλωση με κίνητρα και διαρκή ενημέρωση. Αλλά να μην ξεχνάμε, η μεγαλύτερη κατανάλωση ενέργειας γίνεται από τις ενεργοβόρες βιομηχανίες.
Τώρα, σίγουρα μπορούμε, σταδιακά και με σπουδή, να περιορίσουμε τα ορυκτά καύσιμα. Χωρίς όμως αποθήκευση της ηλεκτρικής ενέργειας είναι αδύνατο να μιλάμε, κατά τη γνώμη μου, για 100% κάλυψη των αναγκών με ΑΠΕ, λόγω της αστάθειας και της μεταβλητότητας του αέρα και του ήλιου. Επίσης για πυρηνική ενέργεια δεν πρέπει να μιλάμε σε καμιά περίπτωση. Η γνώμη μου είναι ότι η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ, που είναι και το ζητούμενο, μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους χωρίς να υπονομεύουμε τα οικοσυστήματα, και ιδιαίτερα τα ορεινά, της χώρας μας και τις Προστατευόμενες Περιοχές, καθώς και την παραγωγική γη. Τύποι ΑΠΕ λιγότερο επιβλαβείς στο τοπίο και τη φύση, όπως η γεωθερμία, τα ηλιακά συστήματα σε κάθε κτίριο και στέγη, κοντά στις υποβαθμισμένες περιοχές και κατά μήκος των αυτοκινητοδρόμων, η βιομάζα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε τις ενεργειακές κοινότητες, τη μέγιστη εξάπλωση σε μικρούς παραγωγούς αλλά και τα οικιακά συστήματα μικρής κλίμακας.
Άρα μιλάμε για παραγωγή με όρους βιωσιμότητας, κοινωνικής, περιβαλλοντικής και οικονομικής. Ιδιαίτερα η περιβαλλοντική βιωσιμότητα, που είναι η ικανότητα του περιβάλλοντος να υποστηρίξει ένα επίπεδο περιβαλλοντικής ποιότητας και διατήρησης των φυσικών πόρων επ’ αόριστον, έχει οικονομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά. Κι επειδή αναφερόμαστε σε ένα αναμφισβήτητα κοινωνικό αγαθό, την ηλεκτρική ενέργεια, δεν μπορεί αυτή η παραγωγή να γίνεται με όρους εμπορικούς και κερδοφορίας στο χρηματιστήριο∙ και μάλιστα να εργαλειοποιείται η κλιματική αλλαγή από αυτούς, που στο τέλος τέλος δεν την πολυπιστεύουν... Η παραγωγή πρέπει να κρίνεται από το οικολογικό της αποτύπωμα, να παράγεται όσο γίνεται πιο κοντά στον τόπο κατανάλωσης, με μικρότερες αρνητικές επιπτώσεις στα οικοσυστήματα, με εθνικό σχεδιασμό και εθνική κοινωνική πολιτική. Δεν μπορεί να σπαταλιούνται παραγωγική γη και οι κορυφές των βουνών μας για να πουλάνε κάποιοι ενέργεια από ΑΠΕ στη Γερμανία και στην Αυστρία, όπως διαβάσαμε πρόσφατα στο Spiegel και όπως είπε ο αρμόδιος υπουργός. Να έχουμε δε υπόψη μας πως ακόμα και ένα μεγάλο ποσοστό του ενεργειακού μείγματος της χώρας να καλύπτεται από ΑΠΕ, δεν σημαίνει ότι το ρεύμα θα είναι φθηνό, τη στιγμή που είναι εμπορικό προϊόν και, μάλιστα, όταν οι τιμές καθορίζονται με όρους χρηματιστηρίου και ιδιαίτερα των τριών χρηματιστηρίων: ενέργειας, ρύπων και φυσικού αερίου. Ούτε μπορούμε να ξεχάσουμε τα ουρανοκατέβατα κέρδη των εταιρειών.
Αντώνης Πετρόπουλος: Η ΑΔΜΗΕ πανηγύρισε πρόσφατα για τo ότι στις 7 Οκτωβρίου 2022 για πρώτη φορά για 5 ώρες η ζήτηση ηλεκτρικού καλύφθηκε κατά 100% από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Προφανώς το ρεκόρ αυτό επετεύχθη και με τη θυσία εκατοντάδων απάτητων βουνοκορφών στους άσπρους μεταλλικούς γίγαντες και τους ...φιδοειδείς νέους δρόμους που απαίτησε η εγκατάστασή τους, και η οποία θυσία φαίνεται ότι εξακολουθεί να διχάζει το περιβαλλοντικό κίνημα. Τελικά χωράνε κι άλλες ανεμογεννήτριες και αιολικοί σταθμοί στα Ελληνικά βουνά, και συγκεκριμένα στην Οίτη την οποία και γνωρίζετε σπιθαμή προς σπιθαμή; Έχουν άδικο οι τοπικές κοινωνίες που αντιδρούν;
Αφίσα Πορείας Διαμαρτυρίας κατά της εγκατάστασης Αιολικών στην Οίτη
Στέφανος Σταμέλλος: Οι όποιοι πανηγυρισμοί δεν βοηθάνε να κατανοήσει ο απλός πολίτης το τι συμβαίνει και ποια είναι τα πραγματικά προβλήματα στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας. Είπα και παραπάνω ότι χωρίς αποθήκευση δεν είναι δυνατόν να μιλάμε για κάλυψη της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ. Παρακολουθώντας το ενεργειακό μείγμα για παράδειγμα της χώρας βλέπουμε μια διακύμανση από 3% έως 73%. Αυτό σημαίνει ότι χωρίς τις μονάδες σταθερής παραγωγής λιγνίτη και φυσικού αερίου δεν μπορεί να εξασφαλιστούν οι ανάγκες της κατανάλωσης. Όταν ένα εργοστάσιο φυσικού αερίου λειτουργεί, ακόμα κι όταν είναι σε ετοιμότητα/«standby», έχει κόστος λειτουργίας και κάπως πρέπει να πληρωθεί, ακόμα κι αν δεν παράγει. Και βλέπουμε όλο και καινούργια εργοστάσια φυσικού αερίου να μπαίνουν στην παραγωγική αλυσίδα της ηλεκτρικής ενέργειας. Άρα, με κάθε επιφύλαξη λέω, ότι και το πόση ηλεκτρική ενέργεια και από ποια τεχνολογία θα παραχθεί, θα το αποφασίσουν οι 4-5 εταιρείες που λειτουργούν ολιγοπωλιακά. Είναι οι ίδιες εταιρείες που είναι και παραγωγοί και πάροχοι, που έχουν και εργοστάσια φυσικού αερίου και πακέτα ΑΠΕ, που σίγουρα αυτό που τους ενδιαφέρει είναι η μετοχή τους στο χρηματιστήριο και δεν έχουν κανένα λόγο να υπακούσουν σε καμιά εθνική πολιτική για την ενέργεια η οποία φυσικά και δεν υπάρχει.
Με ρωτάτε αν χωράνε άλλες ανεμογεννήτριες και αιολικοί σταθμοί στα βουνά μας και ιδιαίτερα στην Οίτη. Η άποψή μου είναι ότι άμεσα πρέπει να γίνει αναθεώρηση του Ειδικού Χωροταξικού για τις ΑΠΕ και να απαγορευτεί η κατασκευή ΑΣΠΗΕ στα βουνά σε υψόμετρο πάνω από 800μ. Κι αυτό γιατί έχουμε να κάνουμε με το ευαίσθητο φυσικό απόθεμα, που ενσωματώνει αξίες με βάση τη χλωρίδα και την πανίδα της χώρας μας, αλλά και οι παρεμβάσεις βιομηχανικού τύπου περικλείουν πολλούς κινδύνους με πλημμυρικά φαινόμενα, κατολισθήσεις και πυρκαγιές.
Όσον αφορά την Οίτη, θα είναι τεράστιο έγκλημα αν προχωρήσουν τα σχέδια για την εγκατάσταση ανεμογεννητριών στο βουνό των λουλουδιών, στα όρια του Εθνικού Δρυμού και της Περιοχής NATURA, εντός της Σημαντικής Περιοχής για τα Πουλιά, στον βιότοπο του αγριόγιδου, σε υψόμετρα από 1600 έως 2.150μ, κοντά στον αρχαιολογικό χώρο της Πυράς του Ηρακλέους, στις πηγές του Γοργοποτάμου και του Μόρνου, καταστρέφοντας δασικές εκτάσεις όπως με έμφαση αναφέρεται στην αρνητική γνωμοδότηση του Δασαρχείου της Άμφισσας και της Μονάδας Διαχείρισης Εθνικών Πάρκων Παρνασσού, Οίτης και Προστατευόμενων Περιοχών Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας. Όταν σύσσωμη η τοπική κοινωνία αντιδρά με ομόφωνες αποφάσεις των δημοτικών συμβουλίων των Δήμων Λαμίας και Δελφών και των 25 κοινοτικών συμβουλίων των χωριών της Οίτης. Όλοι αυτοί επιμένουν ότι η Οίτη, πέραν των άλλων, έχει να παίξει σημαντικό ρόλο στην ήπια οικοτουριστική ανάπτυξη της περιοχής, και το παράδειγμα είναι η Παύλιανη.
Αντώνης Πετρόπουλος: Η Διαχείριση Απορριμμάτων (αλλά ακόμη και η Ανακύκλωση) είναι μια μεγάλη και πονεμένη ιστορία στη χώρα. Με βάση την εμπειρία σας ως αυτοδιοικητικός, υπάρχουν συγκεκριμένα οικονομικά συμφέροντα που εμποδίζουν να λυθεί με περιβαλλοντικά ορθό τρόπο το θέμα σε τοπικό/περιφερειακό επίπεδο, το πρόβλημα εστιάζεται σε κεντρικό επίπεδο, ή πρόκειται κυρίως για γενική αδιαφορία/ασυνεννοησία, έλλειψη κατάρτισης και περιβαλλοντικής συνείδησης;
Στέφανος Σταμέλλος: Η εμπειρία μου λέει ότι το πρόβλημα είναι σύνθετο. Είναι, ναι, τα οικονομικά συμφέροντα των εταιρειών, που θέλουν να μοιράσουν την πίτα των σκουπιδιών -και είναι πολλά τα λεφτά- αλλά ταυτόχρονα είναι και η ανικανότητα των στελεχών της διοίκησης, το βόλεμα της αυτοδιοίκησης και η αδιαφορία τόσο των αυτοδιοικητικών, όσο και των ίδιων των πολιτών. Είναι όμως η τεράστια ευθύνη της πολιτείας και των κυβερνήσεων διαχρονικά. Ήμουνα νιος και γέρασα. Το ζήτημα, όπως όλοι καταλαβαίνουμε, είναι βαθιά οικολογικό, γιατί αφορά στη σπατάλη φυσικών πόρων, με την έννοια ότι τα φερόμενα ως σκουπίδια θα μπορούσαν, με μια σωστή διαχείριση, να ξαναμπούν στην παραγωγική διαδικασία, αυτό που σωστά ονομάστηκε κυκλική οικονομία. Οι 4-5 εταιρείες με συγκεκριμένα συμφέροντα είναι αυτές που επέβαλαν την ακύρωση της Διαλογής στην Πηγή και σπρώχνουν τα πράγματα διαρκώς στην ιδιωτικοποίηση της διαχείρισης των απορριμμάτων με προτεραιότητα στις Μονάδες Επεξεργασίας Αποβλήτων, τις ΜΕΑ -ως αναγκαίο κακό πια- και την παραγωγή ουσιαστικά υλικού για καύση, μέσω ΣΔΙΤ. Κι αυτό με τις συνεχείς καθυστερήσεις, με την κατασπατάληση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων και την υπονόμευση της όποιας προσπάθειας για ολοκληρωμένη εναλλακτική διαχείριση.
Αντώνης Πετρόπουλος: H Πανδημία τελικά θεωρείτε ότι ανέβασε ή ότι μείωσε τα επίπεδα περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης; Κατάλαβε η πλειοψηφία, έστω της νέας γενιάς, τη σχέση μεταξύ καταστροφής βιότοπων, κατανάλωσης 'κυνηγιού', και μετάδοσης ζωονόσων, η αρκέστηκε στην παραδοξολογία/συνωμοσιολογία;
Στέφανος Σταμέλλος: Κάποια στιγμή λέγαμε ότι στο μέλλον θα αναφερόμαστε στο πριν και στο μετά την πανδημία, ότι η επόμενη μέρα θα είναι μια άλλη μέρα και ότι ο κόσμος θα αλλάξει. Όχι, τίποτα από όλα αυτά δεν έγινε. Καμιά ποιοτική αλλαγή δεν έχουμε προς το καλύτερο. Μόνο πληγές, και κυρίως στον τομέα της ψυχικής υγείας των νέων ανθρώπων, μπορούμε να μετράμε.
Αντώνης Πετρόπουλος: Στην αρθρογραφία σας προκρίνετε την «ήπια βιώσιμη πολυκεντρική ανάπτυξη». Πως διαφέρει αυτή από τις πιο γνωστές έννοιες/φράσεις «πράσινη ανάπτυξη», «δίκαια μετάβαση» αλλά και την «αποανάπτυξη»; Ποιες σημαντικές, νέες πολιτικές και αλλαγές θα έφερνε στην πράξη, στην Οίτη αλλά και την ευρύτερη περιοχή;
Στέφανος Σταμέλλος: Η οικολογική αντίληψη για την οικονομία και την πρόοδο της κοινωνίας προκρίνει την αποκέντρωση, την τοπικοποίηση και γενικά τις ήπιες βιώσιμες μορφές παραγωγής. Οι φαραωνικές κατασκευές και οι μεγάλες επενδύσεις δημιουργούν προβλήματα στους φυσικούς πόρους και στα οικοσυστήματα και πολλές φορές οδηγούν στην εξάντληση των ορίων της φέρουσας ικανότητας των περιοχών. Ειδικά στη μικρή μας χώρα, με το γεωγραφικό της ανάγλυφο, όταν αναφερόμαστε στην αναζωογόνηση της υπαίθρου και την αποκέντρωση, πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας μικρές επιχειρήσεις, ακόμα και οικογενειακού τύπου, που να καλύπτουν ένα ευρύ πολυκεντρικό φάσμα παραγωγής. Πολλές φορές βλέπουμε να εξαντλούνται στις Περιφέρειες τα περιθώρια επιδότησης του Αναπτυξιακού Νόμου ή των ευρωπαϊκών προγραμμάτων σε λίγες μεγάλες επενδύσεις, ακόμα και φαραωνικές, και, κάποιες φορές, με αμφίβολο αποτέλεσμα. Η «πράσινη ανάπτυξη» ή η «δίκαιη μετάβαση» έχουν νομίζω διαφορετικό περιεχόμενο και αποκτούν ένα γενικό χαρακτήρα, που μάλλον υπονομεύονται τελικά στην πράξη.
Αντώνης Πετρόπουλος: Κάποτε οι Θερμοπύλες «φυλάττονταν», τώρα φαίνονται παρατημένες στην τύχη τους, μαζί με τα ιαματικά λουτρά τους και τον Ιαματικό Τουρισμό. Τις πταίει και τις πρέπει να ενεργήσει;
Στέφανος Σταμέλλος: Ο ιαματικός τουρισμός στην Ελλάδα είναι μια πολύπαθη υπόθεση και ανήκει στη σφαίρα της υπονόμευσης για να εξυπηρετηθούν τα σχέδια της ιδιωτικοποίησης των πάντων και της δήθεν εισροής ξένων κεφαλαίων στη χώρα μας. Οι θερμές πηγές στον ελληνικό χώρο είναι περίπου 750 και από αυτές 80 έχουν επίσημη πιστοποίηση/αναγνώριση. Στην περιοχή της Φθιώτιδας υπάρχουν οκτώ αναγνωρισμένες πηγές και οι τρεις από αυτές είναι στο ΤΑΙΠΕΔ για ιδιωτικοποίηση. Το πεδίο είναι έντονα ανταγωνιστικό και λογικά δεν θα έπρεπε -και δεν πρέπει- να υπάρχουν μεγάλες προσδοκίες. Μέχρι σήμερα όλοι οι αρμόδιοι λένε μόνο λόγια μεγάλα, περίπου ότι κάθε πηγή θα γίνει και ένα Μπάντεν Μπάντεν ή Κάρλοβι Βάρι. Προσωπικά θεωρώ ότι, αν το ΤΑΙΠΕΔ καταφέρει να πουλήσει το κοινωνικό αυτό αγαθό, το ιαματικό δυναμικό της περιοχής, ο ιδιώτης επενδυτής, που θα αγοράσει τις πηγές, θα λειτουργήσει τη μια και τις άλλες θα τις κλείσει γιατί δεν αντέχει ο ανταγωνισμός. Το παράδειγμα των Λουτρών Πλατυστόμου είναι πρόσφατο στην περιοχή μας. Αυτό που θα έπρεπε -και πρέπει- να γίνει είναι να δοθούν στις τοπικές κοινωνίες και, με την αυτοδιοίκηση επικεφαλής, να γίνουν προσπάθειες λειτουργίας με μικτά κεφάλαια και χωρίς μεγάλες προσδοκίες. Να αξιοποιηθούν όμως ΟΛΕΣ με σεβασμό στο περιβάλλον, στη βιωσιμότητα και στο κοινωνικό αγαθό, το νερό. Είμαι από αυτούς που δεν συμφωνώ με το ξεπούλημα της δημόσιας/κοινωνικής περιουσίας και ειδικά στους ξένους και ακόμα περισσότερο που οι Θερμοπύλες είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση∙ είναι ένα παγκόσμιο όνομα/"brand name" και σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να ιδιωτικοποιηθούν. Μπορεί όποιος θέλει να προμηθευτεί και να εκμεταλλευτεί το νερό κάνοντας όσες επιχειρήσεις θέλει, που πηγαίνει έτσι κι αλλιώς στον Μαλιακό, χωρίς όμως τις Πηγές και το όνομα.
Αντώνης Πετρόπουλος: Είστε από τους λίγους στην Ελλάδα που όχι μόνο έχουν εξερευνήσει ενδελεχώς το Ευρωπαϊκό Μονοπάτι, Ε4, αλλά έχετε γράψει και ένα σχετικό βιβλίο, «Στο Δρόμο Για την Πυθία, Άγραφα – Καρπενήσι – Δελφοί, το ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4». Εκτιμάτε ότι βρίσκεται σε ικανοποιητική κατάσταση σήμερα, και πως μπορεί να συντηρηθεί, αναδειχθεί και αξιοποιηθεί καλύτερα; Θα έπρεπε να δημιουργηθεί ενδεχομένως ένας ενιαίος κρατικός φορέας για τη διαχείρισή του, και άλλων μονοπατιών, ή μπορεί να τα καταφέρει η Τοπική Αυτοδιοίκηση;
Στέφανος Σταμέλλος: Το Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε4 είναι επίσημα αναγνωρισμένο εδώ και πάνω από 30 χρόνια. Κατασκευάστηκε και σηματοδοτήθηκε από την Ελληνική Ομοσπονδία Ορειβασίας Αναρρίχησης στη δεκαετία του ’80 και από τότε σχεδόν εγκαταλείφτηκε. Ελάχιστοι δήμοι ασχολήθηκαν με τη συντήρηση του∙ κι αυτή αποσπασματικά. Οι ξένοι ορειβάτες και πεζοπόροι, που έρχονται και το ακολουθούν, διαμαρτύρονται και σιχτιρίζουν. Είναι επικίνδυνο σε πολλά τμήματά του, χωρίς σήμανση και στοιχειώδεις υποδομές. Επειδή αφορά σε ένα μεγάλο τμήμα της χώρας, θα μπορούσε, όπως λέτε, να το αναλάβει ένας πανελλαδικός φορέας, με εθνική χρηματοδότηση και σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση. Η αυτοδιοίκηση έτσι κι αλλιώς έχει την υποχρέωση να συντηρεί τα μονοπάτια, στους χώρους ευθύνης του ο κάθε δήμος ή η Περιφέρεια, στα πλαίσια του στόχου για τουρισμό όλον τον χρόνο.
Προσωπικά περπάτησα στο Ε4 οκτώ μέρες από τα Άγραφα στους Δελφούς, τη διαδρομή που κάνουν πολλοί ξένοι, κυρίως Ολλανδοί. Το τμήμα αυτό του Ε4 διασχίζει μια από τις σημαντικότερες περιοχές της κεντρικής Ελλάδας με μια ξεχωριστή ποικιλία: βουνά, ποτάμια, δάση, καθώς και πλούσια χλωρίδα και πανίδα. Μια περιοχή με μια ιδιαίτερη ομορφιά, αλλά και χωριά με πλούσια ιστορία, ιδανική για πεζοπόρους και ορειβάτες που επιδιώκουν τις πολυήμερες περιπλανήσεις στη φύση. Αυτό κατέγραψα και στο βιβλίο, Στο Δρόμο για την Πυθία, με τη φιλοδοξία να συμβάλει στο ελάχιστο για να αναδειχθεί το Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε4, να του δοθεί η αξία και η αίγλη που του αντιστοιχεί και να αναλάβουν οι αρμόδιοι φορείς τις ευθύνες τους για την συντήρηση και τη σήμανση. Να ξεσηκώσουμε όσο μπορούμε περισσότερους φίλους της φύσης για να τιμήσουν αυτές τις διαδρομές αντλώντας δύναμη από την ομορφιά της ελληνικής φύσης στη δύσκολη εποχή που ζούμε.
Αντώνης Πετρόπουλος: Σχεδόν κάθε χρόνο την τελευταία εικοσαετία έχουμε καταστροφικές δασικές πυρκαγιές. Είναι δυνατόν να φταίει μόνο η Κλιματική Κρίση, ή και οι άλλες παράμετροι του κοινωνικο-οικονομικού συστήματος που την προκαλεί, σε συνδυασμό με ειδικές Ελληνικές παθογένειες - πχ. διαχείριση απορριμμάτων, συντήρηση και χάραξη ηλεκτρικών δικτύων, οικοπεδοφαγία κλπ;
Στέφανος Σταμέλλος: Είναι εύκολο όλα να τα αναγάγουμε στην κλιματική αλλαγή, αλλά δεν είναι έτσι. Οι αιτίες των πυρκαγιών είναι ποικίλες. Πέρα από τους δόλιους εμπρησμούς, μπορούμε να αναφερόμαστε στα βραχυκυκλώματα στο ηλεκτρικό δίκτυο ως την αυτοανάφλεξη από σκουπίδια, σπασμένα τζάμια και τις απροσεξίες συμπολιτών μας. Κανείς δεν έχει αυταπάτες ότι οι πυρκαγιές θα σταματήσουν. Δεν μένει λοιπόν παρά να προετοιμαζόμαστε καθημερινά και να οργανώνουμε τις δυνάμεις μας, η κοινωνία και η πολιτεία, με σκοπό να ελαχιστοποιούνται τα τραγικά αποτελέσματα. Είναι ανάγκη στο ισοζύγιο «πρόληψη – καταστολή» το σύστημα να γέρνει προς την πρόληψη και οι αποφάσεις να λαμβάνονται με βάση τους κανόνες της επιστήμης και όχι τα συντεχνιακά και τα άλλα συμφέροντα. Αυτό προϋποθέτει την ενεργοποίηση της κοινωνίας, την ενημέρωση με όλες τις μορφές, την οργανωμένη παρουσία των εθελοντών και των πυροφυλάκων σ’ αυτούς τους τρεις κρίσιμους θερινούς μήνες, σε συνδυασμό με τη συντήρηση του υπάρχοντος οδικού δικτύου στα δάση και των άλλων υποδομών αντιπυρικής προστασίας. Η εμπειρία λέει ότι η φωτιά αντιμετωπίζεται στα πρώτα λεπτά. Αν ξεφύγει, είναι δύσκολη η αντιμετώπιση.
Αντώνης Πετρόπουλος: Δίνετε τακτικά το παρόν και το παράδειγμα ως ορειβάτης και δεινός δρομέας μεγάλων αποστάσεων και ορεινού τρεξίματος. Πως θα μπορούσε η ορειβασία ο ορεινός αθλητισμός και ο ορεινός τουρισμός να γίνει πιο μαζικός και ωφέλιμος στην τοπική κοινωνία και ταυτόχρονα να μην ανέβει υπέρμετρα το περιβαλλοντικό του αποτύπωμα (δρόμοι, εκπομπές ρύπων, εγκαταστάσεις διαμονής); Χρειαζόμαστε, για παράδειγμα, νέες σιδηροδρομικές γραμμές και ΚΤΕΛ από τις πόλεις στα βουνά; Η απλά περισσότερα κουπόνια εκδρομών/διακοπών ("pass") στοχευμένα για ορεινούς προορισμούς ώστε ο ορεινός τουρισμός να μην αφορά κυρίως μια ελίτ που καταλύει σε ακριβά σαλέ;
Τρέχοντας Μαραθώνιο στην Οίτη, το Βουνό του Ηρακλή
Στέφανος Σταμέλλος: Η ορειβασία έχει μια σοβαρή παράδοση στην Ελλάδα με αρκετούς και δραστήριους συλλόγους, που κάθε Σαββατοκύριακο ανεβαίνουν στα βουνά. Τα τελευταία χρόνια επίσης έχει ανεβεί πολύ το δρομικό κίνημα και οι αγώνες ορεινού τρεξίματος έχουν πολλαπλασιαστεί. Είναι δύο ενδιαφέρουσες δραστηριότητες στην ύπαιθρο, που εντάσσονται στον ήπιο ορεινό τουρισμό με σημαντικές παραμέτρους τόσο για τις τοπικές κοινωνίες και τους επαγγελματίες, όσο και για τους ίδιους τους συμμετέχοντες με ελάχιστο περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Προσωπικά θεωρώ ότι αξίζει να δοθεί, κυρίως από την αυτοδιοίκηση, μεγαλύτερη προσοχή, η οποία αυτοδιοίκηση πρέπει να αγκαλιάσει αυτές τις δραστηριότητες. Δεν χρειάζονται ούτε ιδιαίτερες δαπάνες, ούτε προσωπικό. Κατ’ αρχήν οι δραστηριότητες αυτές χαρακτηρίζονται από τον εθελοντισμό και τη διάθεση προσφοράς. Αυτό που πρέπει να κάνει η αυτοδιοίκηση και ο κάθε Δήμος είναι να καταγράψει, να καθαρίσει και να σηματοδοτήσει τα παραδοσιακά μονοπάτια στους ορεινούς όγκους της περιοχής του και με ένα ελάχιστο κονδύλι στον ετήσιο προϋπολογισμό να τα συντηρεί για να είναι ασφαλή και επισκέψιμα και να τα προβάλει με κάθε τρόπο. Για το ορεινό τρέξιμο και τους άλλους αγώνες στην ύπαιθρο, να συνεργάζεται με τους διοργανωτές με τις καλύτερες διαθέσεις.
Σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, είναι ανάγκη πια η χώρα μας να αποκτήσει ασφαλή και πιστοποιημένα μονοπάτια πολυήμερων διαδρομών για ορειβάτες και πεζοπόρους με πιστοποιημένα επίσης καταλύματα και υποδομές. Κάτι ανάλογο που γίνεται σε όλες σχεδόν τις χώρες για την προσέλκυση κυρίως ξένων γκρουπ, που θα ήθελαν να χαρούν τις ομορφιές και την ιστορία της χώρας μας με τα πόδια. Η αναζωογόνηση της υπαίθρου και η επιστροφή νέων ανθρώπων στην επαρχία με την εξασφάλιση στοιχειώδους απασχόλησης είναι το ζητούμενο. Ο ήπιος ορεινός τουρισμός είναι μια σημαντική παράμετρος και λύση. Η εξασφάλιση της πρόσβασης με περισσότερα μέσα μεταφοράς θα φανεί στην πορεία και δεν είναι το δύσκολο. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, πέραν των άλλων, ότι τα χωριά μας έχουν ερημώσει και οι ελάχιστοι που μένουν, έχουν ανάγκη της παρουσίας μας με κάθε τρόπο.
Αντώνης Πετρόπουλος: Δεν ξέρουμε αν συμφωνείτε αλλά υπάρχει η εντύπωση ότι το ρεύμα της Πολιτικής Οικολογίας στην Ελλάδα φαίνεται να έχει υποχωρήσει, χωρίς μάλιστα να είχε ποτέ μεγαλώσει ιδιαίτερα. Όμως ανάλογα φαινόμενα παρατηρούνται και σε άλλες χώρες, καθώς η Οικολογία και η Αειφορία πλέον είναι αποδεκτές ("mainstream"), ένεκα Κλιματικής Κρίσης, ενώ ενσωματώνονται, έστω επιφανειακά λεξιλόγιο και κάποιες πολιτικές, από τα κόμματα εξουσίας, τις μεγάλες εταιρείες, διεθνείς οργανισμούς, το σύστημα εν γένει. Ως ιδρυτικό αλλά και ενεργό, μέλος του Οικολογικού κινήματος στην Ελλάδα, θα επιθυμούσατε ίσως να δείτε μια (επι)στροφή στις ρίζες, σε πιο αντισυστημικές θέσεις, ή αντίθετα πιστεύετε ότι η 'κανονικοποίηση'/μετατόπιση της πάλαι ποτέ ριζοσπαστικής Οικολογίας προς περιβαλλοντίστικες-κεντρώες κατευθύνσεις προσφέρει νέες δυνατότητες;
Στέφανος Σταμέλλος: Είμαι από αυτούς που πιστεύουν ότι η οικολογία είναι μια ανάγκη αντικειμενική και θεωρώ απαραίτητη την παρουσία της Πολιτικής Οικολογίας με ρόλο και λόγο. Αυτό, γιατί πρέπει να υπάρχει μια δύναμη που να βάζει τα οικολογικά ζητήματα σε πρώτη προτεραιότητα, σε αντίθεση με τις άλλες πολιτικές δυνάμεις που, αντικειμενικά, έχουν άλλες προτεραιότητες και τα ζητήματα της οικολογίας, όσο κι αν τα επικαλούνται, τα έχουν σε δεύτερη και τρίτη μοίρα.
Η Πολιτική Οικολογία θεωρείται ένας πολιτικός χώρος -η τέταρτη συνιστώσα της πολιτικής σκηνής- με ιδιαίτερες αρχές και αξίες, οι οποίες αναφέρονται στη βιωσιμότητα και στην ηθική στάση του ανθρώπου απέναντι στον συνάνθρωπο, τον πλανήτη και τη φύση. Αυτόν τον πολιτικό χώρο όμως αποδείξαμε ότι δεν τον σεβόμαστε. Τον σπαταλήσαμε με προσωπικές, εγωιστικές και άλλες συμπεριφορές. Ένας ανηλεής και διαρκής εμφύλιος χαρακωμάτων διεξάγεται εδώ και χρόνια. Μετά από δύο δεκαετίες ο πολιτικός χώρος εμφανίζεται πολυδιασπασμένος με έντονα στοιχεία εσωτερικού ανταγωνισμού και στείρων αντιπαραθέσεων. Κι αυτό, εννοείται, χωρίς ουσιαστικές ιδεολογικές ή άλλες διαφορές, παρά μόνο ομαδοποιήσεις με στοιχεία προσωπικών φιλοδοξιών, μοιράσματος θέσεων «εξουσίας» και εκπροσώπησης. Μεσολάβησε η συμμετοχή των Οικολόγων Πράσινων στην κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, επιλογή που οδήγησε στο να χαθούν τα ερείσματα και το ηθικό πλεονέκτημα της οικολογίας μέσα στο γενικότερο οικονομικό και κοινωνικό αρνητικό κλίμα της περιόδου.
Αποτέλεσμα όλων αυτών, επιτρέψτε μου την προσωπική εκτίμηση, είναι η σημαντική μείωση της αίγλης και η απώλεια της δυναμικής της Πολιτικής Οικολογίας, ως η τέταρτη συνιστώσα της πολιτικής σκηνής. Η εικόνα που εκπέμπει σήμερα είναι σχεδόν καθεστωτική. Έχει χαθεί ο κινηματικός της χαρακτήρας, η ριζοσπαστικότητα, η αισιοδοξία, η νεανικότητα και το φρέσκο∙ και οι ηγεσίες εκφράζουν έναν κουρασμένο λόγο συνταξιούχων. Μια μεγάλη μερίδα των παλιών υποστηρικτών της νιώθουν ότι αντιγράφονται και αναπαράγονται οι πολιτικές των Γερμανών Πρασίνων στο ελληνικό πεδίο.
Θεωρώ ότι η Πολιτική Οικολογία πρέπει να δρα κινηματικά και να στοχεύει στο μπόλιασμα της κοινωνίας και των κινημάτων με αισιόδοξες, κατά προτεραιότητα, προτάσεις και ιδέες, στα πλαίσια των αρχών και των αξιών της οικολογίας∙ ακόμα και αν αυτές φαντάζουν ως υπερβολικές. Οι προτάσεις και οι παρεμβάσεις για τις αλλαγές στον τρόπο σκέψης, στον τρόπο που ζούμε, στον τρόπο παραγωγής και κατανάλωσης, πρέπει να έχουν έναν ήπια κατανοητό χαρακτήρα, με παραδείγματα και εφαρμογές, αλλά και με συγκρούσεις στο χώρο της πολιτικής, αναδεικνύοντας τις ευθύνες σε όλα τα επίπεδα. Ο λόγος της Πολιτικής Οικολογίας πρέπει να έχει ειλικρίνεια, να είναι αληθινός, ασυμβίβαστος, χωρίς γκρίζες αποχρώσεις και χωρίς το άγχος της πρόσκαιρης κυβερνησιμότητας. Και βέβαια πρέπει με κάθε τρόπο να ενσωματώνει τα στοιχεία της κοινωνικής συνοχής και της βιωσιμότητας.
Παρακολουθώ από μια απόσταση τα δρώμενα στο χώρο και βλέπω τις προσπάθειες που γίνονται για την εκλογική συσπείρωση όλων, ή σχεδόν όλων, των «κομματιών» που αυτοπροσδιορίζονται ως οικολογικά. Κι αυτό «από τα πάνω», μοιράζοντας θέσεις και ό,τι άλλο… Έχω τη γνώμη ότι αυτά πρέπει να γίνονται «από τα κάτω», με όρους κινήματος, γιατί η οικολογία οφείλει, είπαμε, πρώτα και κύρια να είναι κινηματική και να λειτουργεί καταλυτικά μέσα στην κοινωνία. Σήμερα χρειάζεται να ασκηθεί πολιτική με την κλασσική έννοια. Να εξειδικευτούν η τακτική και η στρατηγική και να οριστούν οι τακτικοί και οι στρατηγικοί στόχοι. Αυτό σημαίνει βάθεμα στο ιδεολογικό απόθεμα και υπακοή στις αρχές και τις αξίες που διέπουν αυτό το απόθεμα. Τέτοιο είναι για παράδειγμα η Παγκόσμια Χάρτα των Πράσινων.
Αντώνης Πετρόπουλος: Τέλος, παρ'όλη τη μακρόχρονη δράση και προσφορά σας, και βλέποντας σας τόσο θετικό και δραστήριο, είναι αδύνατο να μην σας ρωτήσουμε, ποιες είναι οι φιλοδοξίες σας για το μέλλον, συγγραφικές, αθλητικές και πολιτικές;
Πολιτική, Περιβάλλον, Τρέξιμο, όλα Δρόμος
Στέφανος Σταμέλλος: Αρχίζοντας από το τελευταίο, είμαι πολιτικό ον ως ενεργός πολίτης και αυτοδιοικητικός και από «κεκτημένη ταχύτητα» που λέμε. Είμαι κοντά στην Πολιτική Οικολογία με τις αποστάσεις μου και συμμετέχω στην κινηματική οικολογία, όσο μου επιτρέπουν οι υποχρεώσεις. Αθλητικά, προσπαθώ να συντηρώ τις δυνάμεις μου συμμετέχοντας σε αγώνες, μικρούς και μεγάλους, με αρκετά ρίσκα, λόγω ηλικίας. Στον τομέα της συγγραφής, παρά τα πέντε βιβλία μου, θεωρώ ότι είναι μεγάλη κουβέντα να αυτοπροσδιορίζεται κανείς συγγραφέας και στο παρόν γίνεται μια προσπάθεια να γίνουν περισσότερο γνωστά αυτά τα βιβλία, με παρουσιάσεις. Συγγραφικά λοιπόν υπάρχουν διάφορες σκέψεις, που ελπίζω να ταξιδέψουν σύντομα.
Αντώνης Πετρόπουλος - Ecoclub.com: Σας ευχαριστούμε πολύ που μοιραστήκατε τις πολύτιμες εμπειρίες, τις ιδέες αλλά και τον ενθουσιασμό σας με τους αναγνώστες μας!